Hedy Lamarr: Od diwy do wynalazczyni

9 listopada br. Hedy Lamarr, słynna amerykańska aktorka oraz jedna z najpiękniejszych kobiet swojej epoki, obchodziłaby swoje 101 urodziny. W dniu jej święta w krajach niemieckojęzycznych takich jak Austria, Niemcy

9 listopada br. Hedy Lamarr, słynna amerykańska aktorka oraz jedna z najpiękniejszych kobiet swojej epoki, obchodziłaby swoje 101 urodziny. W dniu jej święta w krajach niemieckojęzycznych takich jak Austria, Niemcy i Szwajcaria obchodzony jest tzw. Dzień Wynalazców (Inventor’s Day). Czy to tylko zbieg okoliczności? Ani trochę, bowiem Lamarr jest uważana za wynalazczynię metody rozpraszania widma w systemach szerokopasmowych (FHSS, ang. frequency-hopping spread spectrum), która wciąż jest wykorzystywana w wielu protokołach komunikacyjnych – w tym GPS, Bluetooth, Wi-Fi czy CDMA.

hedy-lamarr-FB

Hedy Lamarr i jej partner George Antheil otrzymali patent za „systemy tajnej komunikacji wykorzystujące fale nośne o różnych częstotliwościach”. Ich praca posłużyła jako baza do stworzenia metody komunikacji FHSS, która zaś otworzyła drogę do kilku nowoczesnych technologii bezprzewodowych, używanych do dziś.

Punktem spornym wśród fanów i krytyków Lamarr jest to, czy w rzeczywistości sama aktorka zasłużyła na uznanie za wynalazek. Ponieważ diabeł tkwi w szczegółach, prześledzimy jej biografię i spróbujmy znaleźć odpowiedź. W tym celu będziemy musieli sięgnąć nieco głębiej w historię życia Lamarr, które z pewnością było fascynujące.

Stój spokojnie i udawaj głupią

Lamarr miała ponoć w zwyczaju mawiać: „Każda dziewczyna może być czarująca. Musi tylko stać spokojnie i wyglądać głupiutko”. Hedy nie miała do czynienia z nauką stosowaną; ukończyła szkołę aktorską i w wieku 16 lat zadebiutowała w filmie.

Trzy lata później ta młoda żydowska dziewczyna zagrała w kontrowersyjnym filmie „Ekstaza„. Po raz pierwszy w historii kinematografii w filmie pokazano scenę nagości. Opinia publiczna ochoczo zaakceptowała ten przełomowy gatunek i doceniła niebywałą odwagę młodej aktorki. Co więcej, Lamarr stała się również pierwszą aktorką, która udawała przed kamerą orgazm – zarówno nakręcone sceny, jak i sama powieść były skandalem obyczajowym. Aby wyglądać przekonująco, podczas kręcenia sceny łóżkowej Hedy była dźgana agrafką.

Po tym, jak duchowieństwo wyraziło swoje oburzenie, film został wycofany z kin, a Lamarr znalazła się w kropce. Ostatecznie wyszła za mąż za bogatego austriackiego handlarza wojskową bronią, Friedricha Mandla. Był to mężczyzna pełen zazdrości i z silną potrzebą kontrolowania. Mandel praktycznie przetrzymywał swoją żonę w domu jak zakładnika, przynosząc jej wszystkie niezbędne rzeczy (tak, aby nie miała pretekstów do wychodzenia z domu). Pomimo swojego żydowskiego pochodzenia Mandl wspierał faszyzm (w wersji austriackiej – austrofaszyzm) i wykorzystywał swoją pozycję i możliwości w negocjowaniu ogromnych transportów broni do nazistowskich Niemiec. Na szczęście jego plany nigdy się nie ziściły.

Hedy towarzyszyła mężowi we wszystkich jego spotkaniach biznesowych – plotka głosiła, że częstymi gośćmi w ich rezydencji był sam Hitler czy Mussolini. Lamarr asystowała również mężowi w laboratorium, gdzie sporo nauczyła się na temat morskiej broni antypowierzchniowej oraz systemów naprowadzania statków. W tym przypadku jej doskonała pamięć okazała się bardzo przydatna.

Lamarr nie popierała poglądów politycznych swojego męża, ba – nienawidziła faszyzmu. Po czterech nieszczęśliwych latach małżeństwa z Mandlem zdecydowała się uciec do Stanów Zjednoczonych. Po kilku nieudanych próbach Lamarr w końcu uciekła, otumaniając swoją pokojówkę środkami nasennymi i wymykając się z domu w jej ubraniach. Aby ułatwić sobie start w Ameryce, zabrała ze sobą torebkę pełną biżuterii.

Jak zmieścić pianino w torpedzie

Hollywood ciepło przywitało Lamarr. W wieku 25 lat rozważała zastosowanie hormonów do powiększenia rozmiaru biustu. Zbierając informacje na ten temat, poznała Georga Antheila – kompozytora, muzyka i wynalazcę, który publikował artykuły w magazynie Esquire na temat sposobów interakcji z kobietami w zależności od ich hormonów.

Pierwsze spotkanie miało miejsce we wrześniu 1940 roku. Po temacie kobiecej anatomii rozmowa zeszła na temat torped. Lamarr znała zasadę działania torped kontrolowanych radiowo. Ich głównym mankamentem był wadliwy system naprowadzania: w momencie odkrycia zagrożenia przeciwnik był w stanie zablokować nadawanie sygnału, wywołując zakłócenia na tej samej częstotliwości. Ostatecznie to właśnie aktorka wpadła na pomysł, aby transmitować sygnał na różnych częstotliwościach.

Antheil wziął na siebie opracowanie technicznej koncepcji tej idei – sposób dla siebie wyjątkowy, jak na muzyka przystało. Nadajnik i odbiornik wykorzystywały rolki do pianoli, aby zmieniać w sposób nieprzewidywalny sygnał wysyłany w krótkich seriach, których zakres obejmował 88 różnych częstotliwości z całego spektrum (analogicznie do liczby klawiszy na klawiaturze pianina: 88 białych i czarnych).

Po pomyślnym ukończeniu próby na 12 pianolach, których Antheil użył w swoim „mechanicznym balecie”, duet złożył wniosek o przyznanie patentu, a następnie oddał go armii amerykańskiej.

Niestety amerykańska armia nie zaadoptowała nowej metody, ponieważ rozwiązanie nie było poręczne ani łatwe do wdrożenia. Antheil został urażony tym stwierdzeniem: „O mój Boże, ja przekonywałem ich, mówiąc, że przecież nie możemy zmieścić pianina w torpedzie”. Wynalazek Lamarr i Antheila został ponownie „odkryty” w latach 50. i wdrożony w kolejnej dekadzie.

A gdzie byli inżynierowie?

Szczerze mówiąc, Lamarr nie była pierwszą osobą, która zagłębiła się w ideę FHSS. Prawdopodobnie gdyby nie zgłosiła jej wraz z Antheilem do patentu, zapewne w chwilę później zrobiłby to ktoś inny.

Przeciwnicy zarzucają Lamarr chciwość i kradzież. Uważają bowiem, że aktorka ukradła pomysły od swojego byłego męża i jego pracowników, ponieważ nigdy nie pracowała w przemyśle technologicznym i nigdy wcześniej nie złożyła ani jednego patentu. Jednak nie jest to prawdą – przed pracą nad FHSS Hedy wynalazła tabletki rozpuszczalne o smaku coli do produkcji błyskawicznego napoju w domowym zaciszu.

lamarr_infographic

Ale historia Lamarr jest nie tylko opowieścią o „faktycznym wynalazcy FHSS”. Jest to również opowieść o prawdziwym patriotyzmie, zdolności do wykraczania poza ramy standardowego myślenia i chęci poszerzania własnej percepcji świata. Lamarr oddała swój patent amerykańskiej armii, aby wesprzeć wojsko w walce z nazistami. Kiedy jej prezent został odrzucony, armia zaproponowała jej, aby wspomogła wojsko, używając swojej rozpoznawalności i promowała sprzedaż obligacji wojennych. Zgodziła się i w efekcie zebrała ponad 7 milionów dolarów dla wojsk alianckich.

Lamarr i Antheil otrzymali patent zaledwie osiem  miesięcy po ataku na Pearl Harbor. Gdyby technologia ta pojawiła się (i została wdrożona) nieco wcześniej, potencjalnie mogłaby ocalić życie wielu amerykańskich i brytyjskich oficerów marynarki.

Dlaczego w latach 40. nie doceniono wynalazku Lamarr i wdrażano go dopiero dekady później, gdy patent wygasł? No cóż, jest to powszechnie spotykana praktyka w przypadku innowacji. Być może technologia ta była traktowana sceptycznie, bo została wymyślona przez diwę Hollywood i awangardowego kompozytora.

W 1997 roku firma Electronic Frontier Foundation przyznała aktorce oficjalną nagrodę za wynalezienie FHSS. Od 2014 roku Hedy ma też swoje miejsce w Alei Sław. Intrygujące fakty z jej życia oraz nieustanny szum w mediach na jej temat zamieniły historię jej życia w legendę, która każdego dnia ewoluuje dzięki nowym szczegółom wymyślanym lub odkrywanym przez kolejnych autorów.

Porady
Zapisz się, aby otrzymywać informacje o nowych artykułach
  • Dla pozostałych krajów